Ergonomia pracy biurowej

Nieprawidłowa organizacja stanowiska pracy może negatywnie wpływać na nasze samopoczucie, produktywność oraz zdrowie. Niezależnie od tego, czy pracę wykonujemy w biurze, czy w naszym domu, powinniśmy w pierwszej kolejności zadbać o stworzenie wygodnej i bezpiecznej przestrzeni. Sprawdź, jakie czynniki wypływają na ergonomię pracy biurowej.

Ergonomia to nauka zajmująca się dostosowaniem urządzeń oraz środowiska pracy do indywidualnych potrzeb i cech fizjologicznych człowieka. Innymi słowy, ergonomia to po prostu sposób na stworzenie wygodnego i bezpiecznego miejsca pracy. Jest to więc dyscyplina naukowa mająca realne przełożenie na praktykę. Pracodawcy, specjaliści BHP, a także pracownicy we własnym zakresie powinni korzystać z jej zasad, aby zapewnić optymalne warunki pracy, które pozwolą na efektywne wykonywanie zadań.

Zgodnie z treścią art. 207 Kodeksu pracy do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy wykorzystaniu nowoczesnych standardów i osiągnięć technologicznych. Pracodawca zobligowany jest do stworzenia takiego środowiska, które nie będzie zagrażało życiu i zdrowiu pracowników. Do najważniejszych obowiązków pracodawcy w tym zakresie należą m.in.:

1. Zapewnienie bezpiecznej i higienicznej organizacji pracy.
2. Przestrzeganie oraz kontrolowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
3. Adekwatna reakcja na potrzeby związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, z uwzględnieniem zmieniających się warunków pracy.
4. Tworzenie kompleksowej strategii organizacji pracy skierowanej na minimalizację ryzyka wypadków i chorób zawodowych.
5. Zwracanie szczególnej uwagi na konkretne grupy pracowników, takie jak młodzież, pracownice w ciąży, karmiące matki i osoby niepełnosprawne.
6. Realizacja wytycznych i decyzji wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.
7. Stosowanie się do zaleceń społecznego inspektora pracy.
8. Organizowanie szkoleń z zakresu BHP w celu minimalizacji wystąpienia potencjalnego zagrożenia w miejscu pracy.

Ponadto każdy pracodawca ma obowiązek regularnie oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z pracą. Zadaniem przełożonego jest poinformowanie pracowników o obowiązujących procedurach przeciwpożarowych, ewakuacyjnych oraz zasadach udzielania pierwszej pomocy. Pracodawca powinien pamiętać o kierowaniu pracowników na regularne badania lekarskie, a w razie konieczności pokrywać koszty związane z zakupem okularów korekcyjnych do pracy przed monitorem.

Obowiązki dotyczące bezpiecznej organizacji pracy w biurze są nie tylko po stronie pracodawcy. Pracownicy także zobowiązani są do przestrzegania następujących zasad bezpieczeństwa:

• słuchanie poleceń i wskazówek przełożonego;
• zapewnianie odpowiedniego stanu urządzeń, z których korzysta się na co dzień;
• przestrzeganie wytycznych zawartych w instrukcjach obsługi urządzeń;
• utrzymanie czystości i porządku na swoim stanowisku pracy;
• przestrzeganie zasad BHP.

Ergonomiczna organizacja stanowiska pracy nie powinna być traktowana przez pracodawcę jako przejaw jego dobrej woli. Specjaliści ds. bezpieczeństwa pracy jednoznacznie potwierdzają, że odgrywa ona fundamentalne znaczenie dla zdrowia i samopoczucia pracowników. Dobrze zorganizowane środowisko pozwala nie tylko na bardziej efektywną pracę, ale i obniżenie kosztów pracowniczych. W jaki sposób? Minimalizuje ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych i ryzyko wypadków przy pracy. Tym samym chroni pracodawcę przed ponoszeniem kosztów związanych z leczeniem czy odszkodowaniem.

Główne korzyści dla pracownika wynikające z ergonomicznej organizacji stanowiska pracy:

• wyższy poziom aktywności i zaangażowania w pracę,
• pobudzenie kreatywności,
• zwiększenie komfortu psychicznego,
• eliminacja zmęczenia i senności,
• wzrost koncentracji,
• lepszy stan zdrowia.

O chorobach zawodowych mówi się najczęściej w kontekście pracy wykonywanej w szczególnie trudnych warunkach. Górnictwo, energetyka, chemia, budownictwo, przemysł ciężki, transport czy gospodarka komunalna to branże, których pracownicy narażeni są na wiele czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych.

Coraz częściej mówi się jednak o chorobach zawodowych w kontekście wykonywania pracy biurowej. 8-godzinny tryb pracy przed komputerem może być źródłem pogorszenia stanu zdrowia, zwłaszcza jeśli pracownik nie przestrzega odpowiednich działań profilaktycznych. Negatywne skutki związane ze złą organizacją pracy biurowej nie pojawiają się z dnia na dzień. Jednak w dłuższej perspektywie czasu mogą pojawić się różne dolegliwości oraz choroby zawodowe, m.in.:

• przewlekłe choroby układu ruchu,
• zespół cieśni nadgarstka,
• zespół rowka nerwu łokciowego,
• pogorszenie stanu wzroku (tzw. zespół widzenia komputerowego),
• bóle karku, pleców i kręgosłupa,
• choroby na tle nerwowym,
• żylaki kończyn dolnych,
• zakrzepica,
• hemoroidy.

Złe nawyki w połączeniu z nieodpowiednio dobranym sprzętem i koniecznością wykonywania powtarzalnych ruchów są najczęściej diagnozowanymi uchybieniami w organizacji pracy przed komputerem. Główne przyczyny powstawania dolegliwości bólowych podczas wykonywania pracy biurowej to:

• Powtarzalne ruchy – pisanie na klawiaturze, ciągłe ruchy ręką i ramieniem przy pracy z myszką komputerową. Częste sięganie po dokumenty umieszczone powyżej poziomu ramion.
• Nacisk na mięśnie i nerwy – zginanie nadgarstka i opierania go o powierzchnię, ciągły kontakt łokci z blatem, a także nacisk na mięśnie nóg spowodowany ograniczonym miejscem pod biurkiem.
• Nieprawidłowa postawa podczas pracy – brak możliwości położenia stóp płasko na podłodze, niewłaściwa postura, brak oparcia i podłokietników oraz nieodpowiednia wysokość siedzenia i blatu.

Osoby, które wykonują pracę przy komputerze, utrzymują stałą pozycję siedzącą przez długi czas. Jeśli chcesz zadbać o swoje zdrowie i zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób zawodowych, zastosuj się do poniższych wskazówek:

• Rozpocznij pracę od ćwiczeń rozciągających, które pobudzą krążenie krwi.
• Regularnie przerywaj zadania biurowe w celu rozprostowania kości i rozluźnienia mięśni.
• Unikaj rozmów telefonicznych, podczas których trzymasz smartfon między ramieniem a szyją i jednocześnie piszesz na klawiaturze.
• Podczas pisania na klawiaturze delikatnie naciskaj klawisze.
• Trzymaj myszkę lekko i nie dociskaj jej. Pamiętaj, aby była umieszczona blisko dłoni.
• Dostosuj swoje stanowisko pracy do osobistych potrzeb – dopasuj wysokość krzesła, monitora oraz biurka.

Czy wiesz, co tak naprawdę kryje się pod hasłem „ergonomiczne stanowisko pracy”? To dużo więcej niż tylko wygodne krzesło, odpowiednia wysokość biurka i prawidłowa postawa. Poniżej zestawiliśmy kluczowe czynniki, które definiują pojęcie ergonomicznego stanowiska pracy.

Wymiary biura powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii i czasu, jaki spędzają w nim pracownicy. Regulacje określają, że na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi.

Wysokość pomieszczenia powinna wynosić co najmniej 3 m w świetle. Dopuszczone są także niższe wysokości pomieszczeń (2,5 m w świetle), jeśli przebywający w nich pracownicy nie są narażeni na inne szkodliwe dla zdrowia czynniki, takie jak m.in. hałas, pyły, substancje niebezpieczne. Dozwolone jest wykonywanie pracy w niższych pomieszczeniach, ale pod warunkiem, że na każdego z pracowników przypada co najmniej po 15 m³ wolnej przestrzeni. Praca może być realizowana w pomieszczeniach o wysokości 2,2 metra w świetle, jeśli są to obiekty typu dyżurka, kantor, portiernia czy kiosk.

Co ważne, wszyscy pracownicy muszą mieć gwarancję swobodnego opuszczenia pomieszczeń w pracy, nawet gdy drzwi są zamknięte dla osób nieupoważnionych. W takim przypadku zaleca się użycie zamków, które blokują wejście od zewnątrz, ale pozwalają na wyjście bez użycia klucza.

Należy zapewnić swobodny dostęp do każdego stanowiska. Monitory powinny znajdować się w odległości co najmniej 0,6 m od siebie. Z kolei minimalna odległość między pracownikami, którzy siedzą przodem do siebie, to 120 cm. Pracownik musi mieć też wystarczająco dużo miejsca pod biurkiem, aby swobodnie ulokować nogi.

Rodzaj wykonywanej pracy determinuje sposób organizacji przestrzeni biurowej. Inne są zasady projektowania stanowisk pracy dla pracowników call center, a inne dla pracowników wykonujących tzw. pracę koncepcyjną. 

Odpowiednie oświetlenie to jeden z podstawowych czynników wpływających na efektywność i komfort pracy. Najzdrowsze i najkorzystniejsze dla organizmu jest światło naturalne. Niezależnie od dostępności światła dziennego w przestrzeni biurowej należy zapewnić pracownikom dodatkowe źródło światła w postaci oświetlenia elektrycznego. Natężenie światła na stanowiskach pracy biurowej powinno wynosić 500 lx. Należy je ustawić w taki sposób, aby nie raziło w oczy (np. odbijając się od ekranu monitora). W przypadku gdy światło słoneczne jest zbyt mocne, pracodawca powinien zamontować w oknie żaluzje lub rolety.

Temperatura i jakość powietrza także mają wpływ na wydajność i samopoczucie pracowników. W biurach, w których wykonywana jest lekka praca fizyczna, temperatura nie powinna spadać poniżej 18°C. Praktyka pokazuje jednak, że komfortowo pracuje się w biurach w temperaturze 20–24°C zimą i 23–26°C latem. Zaleca się wymuszanie przepływu powietrza z prędkością zbliżoną do poziomu 0,1 m/s. Taki przepływ zapewnia prawidłową wymianę powietrza i nie jest odczuwany jako przeciąg.

Mimo pozornej ciszy w biurach pracownicy niemal stale odbierają bardzo dużą ilość różnych dźwięków, które wydawane są przez sprzęty biurowe. Polskie normy dopuszczają następujące poziomy hałasu:

• 45–50 dB/A – pomieszczenia do pracy umysłowej bez mechanicznych i elektrycznych źródeł hałasu;
• 55–60 dB/A – pomieszczenia typowo biurowe;
• 65–70 dB/A – pomieszczenia dyspozytorskie (np. call center).

Hałas generowany przez urządzenia biurowe, rozmowy telefoniczne, stukanie w klawiaturę czy głośne dyskusje między kolegami źle wpływa na koncentrację. Długotrwała praca w hałasie powoduje stres i obniża efektywność pracy. Dlatego pracodawcy powinni sięgać po odpowiednio dobrane metody izolacji akustycznej, np. stosowanie płyt pełniących funkcję ekranów dźwiękowych do oddzielania stanowisk pracy, montaż dźwiękoszczelnych okien, tworzenie cichych stref do pracy.

Stworzenie ergonomicznego stanowiska pracy wymaga dobrania odpowiedniego sprzętu. Typowe wyposażenie stanowiska biurowego obejmuje następujące rodzaje mebli i urządzeń:

A) Monitor

Optymalny odstęp między oczami a ekranem powinien wynosić od 40 do 70 cm. Z kolei kąt obserwacji ekranu powinien mieścić się w zakresie od 20 do 50 stopni. Aby zwiększyć komfort pracy przed komputerem, możemy wybrać matowy ekran, który odbija mniej światła, a tym samym mniej męczy oczy. Nowoczesne modele monitorów wykorzystują technologię filtracji światła niebieskiego, która dodatkowo chroni oczy i pomaga utrzymać dobry stan wzroku.

B) Krzesło

Ergonomiczne krzesło biurowe powinno zapewniać stabilność, komfort oraz swobodę ruchów. Przy doborze odpowiedniego modelu należy zwrócić uwagę na kilka parametrów, takich jak:

• regulacja wysokości siedziska (400–500 mm, licząc od podłoża);
• regulacja pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu;
• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°;
• wyprofilowane oparcie i siedzisko;
• regulacja wysokości podłokietników;
• dodatkowe poduszki na lędźwie i szyję;
• podstawa (co najmniej pięcioramienna) z kółkami jezdnymi.

C) Biurko

Odpowiednio duże biurko daje gwarancję wystarczającej przestrzeni roboczej i możliwość ulokowania na nim potrzebnych sprzętów i narzędzi do pracy. Nowoczesne modele biurek wyposażone są w stojak na monitor, system zarządzania kablami oraz opcję regulacji wysokości blatu. Wybierajmy modele wykonane z solidnych materiałów, które zapewnią długotrwałe użytkowanie.

D) Klawiatura

Ergonomiczna klawiatura charakteryzuje się wygodnym rozmieszczeniem klawiszy i regulacją kąta nachylenia. Na rynku dostępne są odpowiednio skonstruowane modele klawiatur, które umożliwiają minimalizację nacisku nadgarstków. Polecane są w profilaktyce dolegliwości takich jak zespół cieśni nadgarstka.

E) Myszka

Dobrze dobrana mysz komputerowa powinna być dopasowana do dłoni użytkownika, co ogranicza nadmierne obciążenie dłoni i nadgarstka. Jeśli zależy nam na idealnym dopasowaniu myszki do naszych potrzeb, możemy wybrać model z płynną regulacją czułości i programowalnymi przyciskami, które ułatwiają precyzyjne sterowanie.

F) Podnóżek

Podnóżek to nieoceniony pomocnik w utrzymaniu prawidłowej postawy podczas wielogodzinnego siedzenia przy komputerze. Dzięki regulacji kąta pochylenia w zakresie 0–15° użytkownik może ustawić optymalną pozycję podnóżka, która pomaga w zmniejszeniu napięcia mięśniowego.

Przeczytaj też: Jak urządzić domowe biuro? 7 urządzeń w domowym biurze