Jakie są rodzaje papieru?

Format i kolor to dopiero początek – rzeczywistą jakość i przydatność papieru w konkretnych dziedzinach określa znacznie więcej cech. Parametry techniczne oraz sposób wykończenia wpływają na jego wygląd, zachowanie podczas druku, a także wygodę użytkowania. W tym artykule przedstawimy najważniejsze kryteria podziału papieru na konkretne rodzaje oraz obszary, w jakich można je wykorzystać.

Przed dokonaniem podziału i wyróżnieniem poszczególnych rodzajów papieru należy przedstawić podstawowe parametry techniczne, które determinują jego przydatność w konkretnych warunkach użytkowych.

Do kluczowych spośród nich należy przede wszystkim gramatura, czyli masa jednego metra kwadratowego papieru wyrażana w gramach (g/m²). Nie należy mylić jej z grubością – dwa rodzaje papieru o tej samej gramaturze mogą różnić się sztywnością i objętością w zależności od surowca i sposobu produkcji. Grubość z kolei to wartość mierzona w mikrometrach, wpływająca na sposób prowadzenia arkusza w drukarce oraz końcowe odczucie „mięsistości” papieru.

Kolejnym istotnym parametrem jest białość, określająca zdolność papieru do odbijania światła. Im wyższy jej wskaźnik, tym jaśniejsze i bardziej kontrastowe będą kolory na wydruku. W parze z białością często określa się także odcień – czasem papier ma delikatnie kremową lub chłodną tonację, co wpływa na odbiór treści, szczególnie w druku tekstu.

Nie mniej ważna jest przezroczystość, czyli stopień, w jakim tekst lub obraz z jednej strony arkusza przebija się na drugą, co oczywiście ma duże znaczenie, gdy zależy nam na druku dwustronnym. Sztywność i sprężystość papieru wpływają natomiast na jego odporność na zginanie oraz ogólną trwałość w użytkowaniu.

Oprócz właściwości fizycznych bierze się pod uwagę również gładkość powierzchni, która decyduje o tym, jak papier przyjmuje farbę lub toner. Im gładsza powierzchnia, tym bardziej precyzyjny może być druk.

Wszystkie powyższe parametry są punktem wyjścia do dalszych klasyfikacji. Dopiero zestawienie tych cech w kontekście konkretnego przeznaczenia papieru pozwala na trafny dobór jego rodzaju. Zapraszamy także do sprawdzenia poradnika poświęconego formatom kartek: Formaty papieru A, B, C – jakie są wymiary kartek?

Klasa papieru określa jego jakość i stopień przetworzenia, co ma bezpośredni wpływ na zastosowanie materiału w poligrafii, druku biurowym, a także w codziennym użytku. Podział ten bazuje na surowcu, procesie produkcyjnym oraz właściwościach fizycznych i optycznych papieru. Istnieje siedmiostopniowy system, w którym im wyższa klasa (czyli im niższy numer), tym lepszymi właściwościami użytkowymi i wizualnymi cechuje się papier.

Klasa I obejmuje papier najwyższej jakości, wytwarzany wyłącznie z celulozy pierwotnej, bez dodatku makulatury. Charakteryzuje się wyjątkową białością, gładkością i wysoką odpornością na starzenie. Klasa II to papier z dobrej jakości włókien, często z niewielkim dodatkiem surowców wtórnych, odpowiedni do profesjonalnych wydruków. Klasa III obejmuje papier z już zauważalnym dodatkiem makulatury, przez co ten może mieć niższy stopień białości i lekko szorstką powierzchnię.

Klasa IV to papier średniej jakości, przeznaczony głównie do druku roboczego lub materiałów jednorazowych. Klasy V i VI obejmują papier makulaturowy, o niskiej białości i chropowatej strukturze, stosowany m.in. w produkcji opakowań. Klasa VII to z kolei materiały techniczne, przemysłowe lub pomocnicze, które mogą mieć bardzo niską jakość – ich jedynym atutem jest cena i możliwość wykorzystania wtórnego surowca.

Gramatura papieru, czyli masa jednego metra kwadratowego arkusza wyrażona w gramach (g/m²), jest jednym z najważniejszych parametrów technicznych wpływających na zachowywanie się papieru podczas obróbki i użytkowania. Ma bezpośredni wpływ na sztywność, przezroczystość oraz podatność np. na cięcie lub składanie papieru. Możemy wyróżnić:

• papier poniżej 60 g/m² – cienki, delikatny, stosowany głównie w książkach telefonicznych, instrukcjach, ulotkach informacyjnych;
• papier 60–90 g/m² – typowy dla codziennych wydruków biurowych i materiałów drukowanych w dużym nakładzie;
• papier 90–160 g/m² – bardziej sztywny, stosowany m.in. w broszurach, kopertach, plakatach;
• papier ciężki 160–250 g/m² – odporny na zginanie, wybierany do produkcji kart okolicznościowych, okładek, prostych opakowań;
• papier powyżej 250 g/m² – o właściwościach zbliżonych do kartonu, używany w wizytówkach, opakowaniach premium, zaproszeniach.

Przy wyższej gramaturze rośnie znaczenie odpowiednich narzędzi do obróbki, np. do dziurkowania i zaokrąglania papieru, ponieważ materiał jest mniej podatny na zginanie i może wymagać dodatkowego bigowania. Pamiętajmy także, że urządzenia takie jak drukarki czy niszczarki mogą obsługiwać określoną maksymalną gramaturę papieru.

Tekstura papieru wpływa na jego wygląd, skuteczność przyjmowania farby, odczucia dotykowe oraz reakcję na obróbkę introligatorską. Rodzaj wykończenia powierzchni decyduje o przeznaczeniu – inny papier nada się do druku fotograficznego, a inny do produkcji zeszytów, wizytówek czy opakowań.

Wyróżnia się trzy główne typy powierzchni:

• Papier gładki – najczęściej spotykany w biurach. Jego powierzchnia jest równa, lekko matowa, zapewnia dobrą przyczepność dla tonera i atramentu. Taki papier jest odpowiedni do codziennych wydruków tekstowych.
• Papier satynowany – delikatnie wygładzony, z subtelnym połyskiem. Umożliwia uzyskanie ostrych, wyraźnych detali, co czyni go dobrym wyborem do materiałów promocyjnych, ulotek i okładek. Jest przyjemny w dotyku i estetyczny wizualnie.
• Papier szorstki – o wyraźnie wyczuwalnej fakturze. Często wykorzystywany w celach artystycznych lub dekoracyjnych, np. do zaproszeń lub wydruków stylizowanych. Nierówna powierzchnia utrudnia precyzyjny druk, jednak nadaje charakter i unikalność.

Występują również inne wersje, jak papier powlekany (kredowy), papier z fakturą płótna czy mikroporowaty papier fotograficzny, jednak wszystkie bazują na wcześniej opisanych trzech podstawowych typach wykończenia. Mniej standardową fakturą wyróżnia się papier ozdobny.

Struktura papieru odnosi się do jego budowy, tj. grubości warstw, zbitości włókien oraz ogólnego wrażenia sztywności i masywności. Do najczęściej spotykanych typów należą:

• Bibuła – papier bardzo cienki, półprzezroczysty, o luźnej strukturze włókien. Używana w pakowaniu, florystyce lub jako przekładki. Nie nadaje się do druku mechanicznego, ale może być stosowana np. jako wypełniacz do kartonów.
• Papier offsetowy – jednowarstwowy, o średniej zbitości, powszechnie stosowany w drukarkach biurowych i wydrukach masowych. Jego struktura pozwala na dobre odwzorowanie tekstu i niską chłonność atramentu.
• Brystol – papier o wysokiej zbitości i sztywności, często powlekany. Przeznaczony do tworzenia materiałów reprezentacyjnych, takich jak wizytówki, karty okolicznościowe, opakowania.
• Karton – materiał o wielowarstwowej strukturze, wyraźnie grubszy od brystolu. Idealny do zadruku jednostronnego, produkcji opakowań, a także produkcji wypełniaczy dzięki nacinarkom do kartonu.
• Papier kredowy – pokryty specjalną powłoką, dzięki której zyskuje gładką, błyszczącą powierzchnię. Idealny do druku wysokiej jakości, zwłaszcza zdjęć i kolorowych grafik.

W procesie produkcji papieru ekologicznego ogranicza się zużycie zasobów, minimalizuje emisję zanieczyszczeń i wykorzystuje włókna pochodzące z recyklingu. Powstaje on najczęściej z selekcjonowanej makulatury, bez intensywnego wybielania chemicznego oraz z ograniczonym użyciem barwników i dodatków optycznych. Jego odcień może być naturalnie szary, beżowy lub delikatnie kremowy, w zależności od rodzaju przetworzonych surowców.

W odróżnieniu od papieru standardowego, który zwykle jest wytwarzany z pierwotnej celulozy i poddawany licznym procesom chemicznym, wersja ekologiczna cechuje się uproszczoną technologią, nastawioną na redukcję śladu środowiskowego. Proces produkcji przebiega z niższym zużyciem energii oraz mniejszym udziałem wody technologicznej.

Papier ekologiczny może posiadać certyfikaty, takie jak FSC Recycled, EU Ecolabel czy Blue Angel, które potwierdzają spełnianie określonych norm zrównoważonego rozwoju. W zależności od poziomu oczyszczenia i przetworzenia znajduje zastosowanie między innymi w druku biurowym, opakowaniach, notesach i treściach reklamowych.

Sprawdź artykuł: 10 pomysłów na ekologiczne biuro

Nie każdy papier nadaje się do pracy z każdą technologią druku – nawet jeśli na pierwszy rzut oka wygląda podobnie jak inne. Rodzaj powierzchni, stopień chłonności oraz odporność na temperaturę mają bezpośredni wpływ na jakość wydruku i bezawaryjność sprzętu. Dlatego przed wyborem papieru warto uwzględnić zarówno typ posiadanej drukarki, jak i charakter drukowanych dokumentów.

Technologia laserowa opiera się na utrwalaniu proszku tonerowego pod wpływem wysokiej temperatury. Wynika z tego, że papier powinien być gładki, o gramaturze 80–100 g/m² i przystosowany do pracy w warunkach wysokiego ciśnienia cieplnego. Zbyt chłonny papier może zakłócić proces utrwalania i prowadzić do nieostrego druku.

W drukarkach atramentowych najlepiej stosować papier o wyższej chłonności – matowy lub satynowany o gramaturze co najmniej 90 g/m². Pozwala on na szybkie wnikanie tuszu i zapobiega rozlewaniu się pigmentu, co ma szczególne znaczenie przy wydrukach kolorowych lub zdjęciach.

W zastosowaniach biurowych dominuje papier uniwersalny, jednak w przypadku materiałów dwustronnych, raportów, grafik czy prezentacji warto wybrać arkusze o podwyższonej białości i niższej przezroczystości.

Jakość wizytówki mówi wiele o nadawcy, marce i podejściu do detalu; dlatego tak duże znaczenie ma wybór odpowiedniego materiału, który zapewni sztywność, trwałość i estetykę. W tym celu stosuje się papier o podwyższonej gramaturze, zazwyczaj w przedziale 250–350 g/m², często dodatkowo uszlachetniony.

Do najczęściej wykorzystywanych należą papier kredowy, satynowany lub matowy – jedno- bądź dwustronnie powlekany, umożliwiający precyzyjne odwzorowanie kolorów i ostrość detali. Popularnością cieszy się również papier fakturowany (np. przypominający płótno lub len), który nadaje wizytówce bardziej wyrafinowany charakter. Przy projektach klasy premium stosuje się techniki dodatkowe, takie jak lakierowanie punktowe, tłoczenie, foliowanie czy laminowanie. Ostatnia z wymienionych jest szczególnie zalecana wtedy, gdy wizytówki – np. ze względu na charakter pracy – są bardziej narażone na uszkodzenia.

Druk fotografii wymaga zastosowania materiału o wyjątkowych właściwościach – takiego, który wiernie odwzoruje kolory, zapewni odpowiedni kontrast i głębię, a przy tym będzie odporny na czynniki zewnętrzne. Papier fotograficzny różni się od standardowego zarówno strukturą, jak i sposobem powlekania powierzchni.

Wyróżnia się kilka podstawowych typów: błyszczący (glossy), który zapewnia intensywność kolorów i daje efekt odbicia światła; matowy, zapewniający subtelniejsze wykończenie i brak refleksów; oraz satynowy (semi-gloss), będący kompromisem pomiędzy dwoma poprzednimi. Wybór zależy od rodzaju zdjęcia oraz preferencji estetycznych.

Papier fotograficzny powleka się specjalną chłonną lub mikroporowatą warstwą, dzięki której tusz czy toner się nie rozlewa i szybko schnie. W przypadku druku atramentowego warto stosować papier dedykowany, zgodny z profilem kolorystycznym urządzenia.

Oprócz wykończenia liczą się również gramatura – zwykle wynosząca od 180 do 300 g/m² – oraz odporność na światło i wilgoć. Uwzględniając te czynniki oraz korzystając z dobrej jakości drukarki, zyskujemy pewność otrzymania pamiątki gotowej przetrwać całe dekady.